صرافی غیر متمرکز (Decentralized Exchange) یا دکس (DEX) چیست؟

صرافی غیر متمرکز (DEX) یکی از امیدبخش ترین موارد استفاده از فناوری بلاک چین است. بلاک چین نقش بزرگی در پیگیری تراکنش های دارایی های دیجیتال به صورت غیرمتمرکز دارد. با این حال صرافی های متمرکز همچنان مشکلات بسیاری در رابطه با امنیت و حریم خصوصی کاربران رمز ارزها ایجاد می کنند که صرافی های غیر متمرکز با هدف بهبود آنها به میان آمده اند. 
در حال حاضر، صرافی های غیرمتمرکز بخش کوچکی از کل حجم معاملات بازار رمز ارزها را مدیریت می کنند اما انتظار می رود که با افزایش آگاهی کاربران در مورد این پلتفرم ها و مزایای آنها این مقدار افزایش یابد.
چنانچه قصد دارید با مفهوم صرافی های غیر متمرکز یا دی اکسچنج ها (DEXs) آشنا شوید و بدانید که این پلتفرم ها چگونه در فضای رمز ارزها فعالیت می کنند، در ادامه این مطلب با ما همراه باشید.

صرافی غیر متمرکز چیست؟

صرافی غیر متمرکز معادل فارسی عبارت Decentralized Exchange و بازار خرید و فروش و معاملات دارایی های دیجیتال است که برای نگهداری وجوه مشتری به هیچ شخص یا سازمان شخص ثالثی وابسته نیست و از فناوری بلاک چین و قراردادهای هوشمند استفاده می کند. 

صرافی غیرمتمرکز (DEX) یک بازار همتا به همتا (P2P) است که خریداران و فروشندگان ارزهای رمزنگاری شده را به هم متصل می کند. بدون نیاز به یک مرجع و کنترل مرکزی، دی اکس ها از قراردادهای هوشمندی استفاده می کنند که تحت شرایط تعیین شده خود اجرا می شوند و هر معامله را در بلاک چین ثبت می کنند.

 در مقابل صرافی های متمرکز (CEX) ، پلتفرم های غیر متمرکز غیر کاستدی هستند، به این معنی که کاربر هنگام معامله بر روی سیستم عامل یک دی اکسچنج (DEX) کنترل کلیدهای خصوصی خود را حفظ می کند. 

این پلتفرم سازوکار معاملات مستقیم همتا به همتا را ارائه می کند که به کاربران این امکان را می دهد تا معاملات خود را بر روی یک سیستم به صورت خودکار و بدون دخالت واسطه ها انجام دهند. بنابراین کاربران می‌ توانند بدون اینکه به کیف پول صرافی ها، ارز دیجیتال واریز کنند، از داخل کیف پول خودشان به صورت مستقیم معاملات را انجام دهند.

یکی از خطراتی که ممکن است در استفاده از صرافی های متمرکز سرمایه های کاربران را تهدید کند، هک و سرقت و امکان بلوکه‌ شدن دارایی‌ ها می باشد. تمامی این خطرات در یک صرافی غیرمتمرکز معتبر که دارای کدنویسی بی‌ نقص باشد، دیگر وجود نخواهد داشت. چرا که در این صرافی‌ ها، هیچ واسطه و شخص ثالثی وجود ندارد که به مدیریت ارز ها بپردازد و دارایی‌ های افراد به طور مستقیم از کیف پول معامله‌ گر برداشت می‌ شود.

برای فعالیت در صرافی‌ های غیر متمرکز نیازی نیست که اطلاعات شخصی و حساس خود را وارد کنید و تنها با اتصال یک کیف پول ارز دیجیتال امکان استفاده از خدمات آن ها وجود دارد.

با همه این تفاسیر ممکن است این سوال برای شما به وجود بیاید که چرا هنوز بسیاری از تریدر ها و سرمایه گذاران استفاده از صرافی های متمرکز را ترجیح می دهند؟ پاسخ این است که از آنجایی که گاهی برای صرافی های غیر متمرکز مشکلات فنی پیش می آید و اینکه این صرافی ها از همه ی رمز ارزهای بازار پشتیبانی نمی کنند و از سوی دیگر سرعت انجام تراکنش‌ ها کند است، همچنان بیش از 90٪ حجم معاملات ارزهای رمزپایه در صرافی‌ های متمرکز انجام می‌ شود.

صرافی غیر متمرکز چگونه کار می کند؟

صرافی های غیر متمرکز از برخی جهات به نمونه های متمرکز خود شباهت دارند اما از برخی دیگر به طور قابل توجهی متفاوت هستند. ابتدا توجه داشته باشیم که چند نوع صرافی غیر متمرکز از نظر نحوه و چگونگی عملکرد وجود دارد.

در اکثر این پلتفرم ها سفارشات به صورت درون زنجیره ای (با قراردادهای هوشمند) انجام می شوند و کاربران تحت هیچ شرایطی حق حضانت دارایی های خود را از دست نمی دهند.

با این حال برخی دیگر از این پلتفرم ها از سفارشات خارج از زنجیره ای استفاده می کنند، اما اصلی ترین ها آن ها دارایی ها را در یک بلاک چین ثابت نگهداری می کنند.

🟣 صرافی های غیرمتمرکز که از دفتر سفارشات درون زنجیره ای استفاده می کنند: در این پلتفرم ها همه کارها به صورت درون زنجیره ای انجام می شود. هر سفارش یا تغییر و لغو تراکنش در بلاک چین نوشته شده است. این مسلماً شفاف ترین روش عملکرد است، زیرا نیازی به اطمینان به شخص ثالث برای ارسال سفارشات نیست و راهی برای ایجاد ابهام نیز وجود ندارد.

🟣 صرافی های غیر متمرکز که از دفتر سفارشات خارج از زنجیره استفاده می کنند: DEX هایی که دفتر سفارشات خارج از زنجیره دارند غیر متمرکز هستند، اما مسلماً متمرکزتر از مورد قبلی هستند. به جای اینکه هر سفارش در بلاک چین ثبت شود، در مکانی دیگر میزبانی می شود. کجا؟ بستگی دارد. صرافی ممکن است نهادی متمرکز داشته باشد که مسئول دفتر سفارش است. اگر چه ممکن است این نهاد مخرب باشد و بازار را دستکاری کند، با این حال ، کاربران همچنان از ذخیره غیر کاستدی بهره مند خواهند بود.

🟣 صرافی های غیر متمرکز که از بازارسازان خودکار استفاده می کنند: این صرافی ها به سفارش گذار و سفارش بردار نیاز ندارند. ویژگی های سازندگان بازار خودکار یا AMM به نحوه استفاده صرافی از آنها بستگی دارد. به طور کلی ، سازندگان بازار خودکار مجموعه ای از قراردادهای هوشمند را تشکیل می دهند و طرح های تشویقی هوشمندانه ای را برای اطمینان از مشارکت کاربران ارائه می دهند.

الزامات صرافی های غیر متمرکز

با توجه به توضیحات ارائه شده درباره ماهیت این پلتفرم ها و نحوه کارکرد آنها احتمالا متوجه شده اید که که برای عملکرد بهینه چنین صرافی هایی، برخی الزامات وجود دارد.

تعداد مناسبی از کاربران: برای اطمینان از عدم دستکاری قیمت ها و تامین نقدینگی در صرافی، یک دی اکس باید یک شبکه بزرگ از خریداران و فروشندگان داشته باشد.

سرعت بالا در معامله: از آنجایی که قیمت دارایی ها در بازار به سرعت و در عرض چند ثانیه یا چند دقیقه در حال تغییر است، معامله گران باید بتوانند معاملات را در کمترین زمان ممکن انجام دهند.

وجود تنوع در جفت های معاملاتی: یک صرافی رمز ارز پایدار باید یک تعداد حداقلی جفت معاملاتی داشته باشد تا اطمینان حاصل شود که در بازار آربیتراژ وجود ندارد زیرا این امر در طولانی مدت زیان آور است.

رابط کاربر پسند: به طور کلی پلتفرم یک صرافی غیرمتمرکز باید دارای رابط کاربری آسان و راحتی باشد و معاملات را با مشکلات کمتری انجام دهد. چرا که به طور کلی محبوبیت و استفاده از صرافی توسط کاربران تا حد زیادی به رابط کلی آن بستگی دارد.

مقیاس پذیری: صرافی ها باید فناوری مناسبی داشته باشند تا بتوانند حجم زیادی از معاملات را مدیریت کنند. در صورت افزایش حجم معاملات، صرافی باید بتواند از پس آن برآید و فعالیتهای خود را کند و یا متوقف نکند.

ایجاد کارمزد های پایدار: یک صرافی کارآمد باید در تلاش باشد تا امکان سرمایه گذاری برای همه ی سرمایه گذاران را در پلتفرم خود را فراهم کند. برای انجام این کار باید در حالی که به ایجاد درآمد مناسب برای ادامه فعالیت های صرافی می پردازد، تعادل بین ارائه کارمزد های معاملاتی پایدار نیز ایجاد کند.

مزایای صرافی غیرمتمرکز

برخی از مهمترین مزایای صرافی های غیر متمرکز که آنها را به پلتفرمی ایده آل برای خرید و فروش و ترید رمز ارزها تبدیل کرده است در ادامه به احتصار بررسی شده است.

کارمزد کم: صرافی های غیر متمرکز به واسطه استفاده از قراردادهای هوشمند اجرا می شوند. در غیاب واسطه ، DEX ها از همان ساختار هزینه “گس” به عنوان کارمزد در بلاک چین اتریوم استفاده می کنند.صرافی های غیر متمرکز مانند یونی سواپ حدود 0.3٪ کارمزد دریافت می کنند. نکته مهم این است که این کارمزد ها با توجه به میزان استفاده از شبکه در نوسان است و اگر شبکه دچار ازدحام شود کارمزد ها افزایش خواهد یافت، با این حال به مراتب کمتر از کارمزد هایی است که در صرافی های متمرکز دریافت می شود.

امنیت و حریم خصوصی کاربران: معامله گرانی که از صرافی های غیرمتمرکز استفاده می کنند نیازی به افشای کلیدهای خصوصی خود ندارند زیرا کیف پول آنها در خارج از صرافی نگه داشته می شود و DEX هیچ گونه مسئولیت یا کنترلی در قبال وجوه کاربران ندارد.به زبان ساده در یک صرافی غیرمتمرکز، کاربران کنترل دارایی خود را به هیچ شخص ثالث و واسطه ای واگذار نمی کنند و کاملا بر دارایی های خود مسلط هستند.

دسترسی به کوین های لیست نشده: رمز ارزهایی که در صرافی های متمرکز لیست نشده اند، در صورت وجود نقدینگی، به سادگی در پلتفرم های غیر متمرکز خرید و فروش می شوند. بسیاری از آلت کوین ها فقط از طریق صرافی های غیر متمرکز قابل دسترسی هستند، جایی که معاملات همتا به همتا می تواند بدون نیاز به وجود حجم بالای معاملات انجام شود. این فرصت وسیع تری برای مشارکت در سرمایه گذاری و ترید دارایی های دیجیتال فراهم می کند و تنوع سبد معاملاتی تریدرها را افزایش می دهد.

علاوه بر این مزایا، در اینجا به معرفی چند نکته منفی در رابطه با صرافی های متمرکز پرداخته ایم که در واقع از مزایای صرافی های غیر متمرکز محسوب می شود:

یک صرافی غیر متمرکز بیت کوین مانند صرافی کوین بیس می تواند هر روز حداکثر 250،000 ثبت نام داشته باشد که باعث افزایش 40 درصدی حجم معاملات در روز می شود. حال، زمانی که صرافی های متمرکز با چنین شرایطی روبرو می شوند، در نهایت به مشکل میخورند چرا که آنها دارای یک سیستم محاسباتی مرکزی هستند که در این شرایط دیگر نمی تواند به فعالیتش ادامه دهد.

صرافی های غیرمتمرکز بسیار مقیاس پذیر هستند و این موضوع باعث شده است که آنها را قادر سازد تا در بازه های زمانی نسبتا کوتاه رشد چشمگیری داشته باشند.

نکته بعدی بحث مسائل امنیتی است. تمامی وجوه جمع آوری شده توسط صرافی های متمرکز، به صورت مرکزی مدیریت می شوند. این خطر و احتمال حملات هکر ها را به مناطقی که برای ذخیره چنین دارایی هایی شناخته شده اند افزایش می دهد. در حالی که در صرافی های غیر متمرکز کنترل دارایی هر فرد بر عهده خودش است.

معایب صرافی غیر متمرکز

با همه مزایا و ویژگی های مثبتی که در بخش قبل به آنها پرداخته ایم، صرافی های غیر متمرکز معایبی نیز دارند که در ادامه به اختصار بررسی شده اند.

جفت ارز های معاملاتی محدود: خیلی وقت ها صرافی به شما این امکان نمی دهد که مستقیما یک کوین را با کوین دیگر معامله کنید، به خصوص وقتی این جفت ارز در میان کوین های اصلی مانند بیت کوین (Bitcoin) و اتریوم (Ethereum) نباشد. این موضوع باعث شده است تا کاربران مجبور شوند که ابتدا بیت کوین را خریداری کنند تا بتوانند از آن برای خرید دیگر کوین های مورد نیاز خود استفاده کنند. اما این موضوع یعنی خرید بیت کوین یا اتریوم به منظور به دست آوردن کوین های دیگر ممکن است باعث افزایش کارمزد های معاملاتی شود و یا معاملات با تاخیر انجام شوند.

برخورد معاملاتی: بلاک چین به روشی کار می کند که تراکنش ها را به صورت “بلوک” جمع می کند و سپس آنها را پردازش می کند. به نوعی، برای اجرای تعداد تراکنش ها 5-10 ثانیه زمان لازم است و هنگامی که بیش از یک دستور صادر می شود، فقط یکی از آنها اجرا می شود، نه به طور همزمان هر دوی آنها. این امر منجر به یک برخورد معاملاتی می شود و به دلیل اینکه فضای رمز ارز ها به جذب کاربران بیشتری می پردازد، این مسئله احتمالا تشدید خواهد شد.

حجم معاملات و تامین نقدینگی: حجم معاملات در صرافی های غیر متمرکز همچنان بسیار کمتر از گزینه های متمرکز است و این به معنای نقدینگی کمتر می باشد. نقدینگی معیاری است برای اینکه شما به راحتی می توانید دارایی ها را با قیمت مناسب خریداری کنید و یا بفروشید. در یک بازار کاملاً نقدینه یا لیکوئید، قیمت پیشنهادها و درخواست ها اختلاف کمی دارد و این نشان دهنده رقابت زیاد بین خریداران و فروشندگان است. در بازارهای غیر نقدینه، دشوارتر می توانید شخصی را پیدا کنید که بخواهد دارایی را با قیمت مناسب معامله کند. دی اکس ها هنوز نسبتاً نو ظهور هستند، بنابراین همیشه برای دارایی رمزنگاری که می خواهید ترید کنید، عرضه یا تقاضا وجود ندارد.

نمونه هایی از صرافی های غیرمتمرکز

چندین صرافی غیر متمرکز وجود دارند که توانسته اند توجه معامله گران را به خود جلب کنند که در ادامه به معرفی تعدادی از آنها پرداخته ایم. توجه داشته باشید که صرافی های غیرمتمرکز در دسترس محدود به موارد زیر نمیباشد و گزینه های متعدد دیگری نیز در بازار فعال هستند.