امور مالی غیر متمرکز (دیفای)

امور مالی غیرمتمرکز که به آن دیفای (DeFi) نیز گفته می شود، برای مدیریت معاملات مالی از رمز ارز و فناوری  بلاک چین استفاده می کند. در واقع، حذف بانک‌ ها، واسطه‌ ها و سازمان‌ های متمرکز از دنیای مالی هدفی است که دیفای برای تحقق آن تلاش می کند. با استفاده از دیفای کاربران این امکان را دارند تا با استفاده از دارایی های دیجیتال بدون نیاز به واسطه ها فعالیت هایی مانند انتقال، ترید، سرمایه گذاری و سایر فعالیت های مالی را با استفاده از قرارداد های هوشمند انجام دهند. در ادامه این مقاله با ماهیت امور مالی غیر متمرکز و کاربرد های آن آشنا خواهیم شد.

امور مالی غیرمتمرکز (دیفای) یعنی چه؟

امروزه تقریبا همه جنبه های بانکی، وام و معاملات از طریق سیستم های متمرکز مدیریت می شود که توسط نهاد های حاکم و کنترل کنندگان مرکزی اداره می شوند. مصرف کنندگان عادی برای دسترسی به همه چیز، از وام های خودرو و مسکن گرفته تا سهام و اوراق بهادار، باید با انبوه واسطه های مالی برخورد و ارتباط داشته باشند.

به طور کلی در سیستم های سنتی، راه های کمی برای دسترسی مستقیم مصرف کنندگان به سرمایه و خدمات مالی وجود دارد. آنها نمی توانند واسطه هایی مانند بانک ها، صرافی ها و وام دهندگانی که درصدی از هر معامله مالی و بانکی را به عنوان سود کسب می کنند را دور بزنند.

دیفای با سلب قدرت واسطه ها و کنترل کنندگان و از سویی دیگر با قدرت بخشیدن به افراد عادی از طریق صرافی های همتا به همتا، تلاش می کند تا روش های سنتی را به چالش بکشد و سیستم های مالی را غیر متمرکز کند.

دیفای مختصر شده عبارت “Decentralized Finance” به معنی امور مالی غیرمتمرکز است. اصطلاحی که برای انواع برنامه های مالی با هدف حذف واسطه ها در ارزهای رمزپایه یا بلاک چین به کار می رود.

مثالی که در ادامه برایتان زده ایم را تصور کنید. فرض کنید که شما امروز پس انداز خود را در یک حساب پس انداز آنلاین قرار دهید و 0.50٪ سود پولتان را بدست آورید. سپس بانک آن پول را با سود 3٪ به مشتری دیگر وام می دهد و 2.5٪ سود را به جیب می زند. با استفاده از دیفای، مردم پس انداز خود را مستقیما به دیگران وام می دهند و این 2.5٪ سود بانک را حذف می کنند و 3٪ بازده کل پول خود را می گیرند.

ممکن است اکنون با خودتان بگویید که قبلا این کار را وقتی که برای دوستانتان از طریق پی پال (PayPal)، ونمو (Venmo)، یا کش اپ (CashApp) پول میفرستادید انجام داده اید. اما باید بگوییم که خیر این گونه نیست. برای ارسال وجه باید کارت اعتباری یا حساب بانکی متصل به آن برنامه ها را داشته باشید، بنابراین این پرداخت های همتا به همتا همچنان برای فعالیت خود متکی به امور مالی متمرکز هستند.

ارتباط دیفای و بلاک چین

بلاک چین و ارز های دیجیتال اصلی ترین فناوری هایی هستند که باعث ایجاد امور مالی غیر متمرکز شده اند.

هنگامی که تراکنشی را انجام می دهید، این تراکنش در یک دفتر خصوصی (تاریخچه معاملات بانکی شما) ثبت می شود که توسط یک موسسه مالی بزرگ اداره می گردد. بلاک چین یک دفتر عمومی غیر متمرکز است که در آن معاملات مالی در کد رایانه ثبت می شوند.

وقتی می گوییم بلاک چین توزیع شده و عمومی است، بدان معناست که همه افرادی که از برنامه امور مالی غیر متمرکز استفاده می کنند یک کپی از دفتر عمومی دارند که هر معامله را در کد رمزگذاری شده ثبت می کند. همچنین، این سیستم کاملا امن بوده و مانع از دستکاری و کلاهبرداری میشود.

زمانی که می گوییم بلاکچین غیر متمرکز است، به این معناست که هیچ واسطه یا کنترل کننده ای مدیریت سیستم را در دست ندارد. معاملات توسط افرادی که از همین بلاک چین یکسان استفاده می کنند و از طریق فرایند حل مسائل پیچیده ریاضی و افزودن بلوک های جدید معاملات به زنجیره تایید و ثبت می شوند.

دیفای باعث شده است تا معاملات مالی را نسبت به سیستم های غیر شفاف و خصوصی که در امور مالی متمرکز استفاده می شوند، ایمن تر و شفاف تر کند.

کاربرد های امور مالی غیر متمرکز

دیفای به طیف گسترده ای از معاملات مالی ساده و پیچیده راه یافته است. امور مالی غیر متمرکز یا دیفای توسط برنامه های غیرمتمرکز یا دی اپ ها یا برنامه های دیگری به نام پروتکل ها تأمین می شود.

دی اپ ها و پروتکل ها معاملات را در دو رمز ارز اصلی بیت کوین و اتریوم مدیریت می کنند. در حالی که بیت کوین به عنوان محبوب ترین ارز دیجیتال شناخته شده است، اتریوم بسیار سازگارتر است و کارایی بیشتری دارد و بیشتر بخش های دی اپ و پروتکل از کد مبتنی بر اتریوم استفاده می کنند. این به دلیل امکان استفاده از قابلیت قرارداد های هوشمند در اتریوم است که در صورت تحقق شرایط خاص به صورت کاملا خودکار اجرا می شوند.

در ادامه به بررسی مختصر برخی از مهم ترین کاربرد ها و برنامه های دیفای پرداخته ایم.

• جایگزین معاملات مالی سنتی: در حال حاضر هر کاری اعم از پرداخت، تجارت اوراق بهادار، بیمه، وام و قرض گرفتن با دیفای انجام می شود.
• صرافی های غیرمتمرکز (DEX): اگر چه بیشتر سرمایه گذاران ارز های دیجیتال از صرافی های متمرکز مانند کوین بیس یا جمینی استفاده می کنند، صرافی های غیر متمرکز با ارائه مزایای متعدد معاملات مالی همتا به همتا را تسهیل می کنند و به کاربران این امکان را می دهند تا کنترل سرمایه های خود را در اختیار واسطه های ثالث قرار ندهند.
• کیف پول الکترونیکی: توسعه دهندگان دیفای در حال ایجاد کیف پول های دیجیتالی هستند که می توانند به صورت مستقل از بزرگترین صرافی های ارز دیجیتال فعالیت کنند و به سرمایه گذاران دسترسی به همه چیز از جمله رمز ارز و بازی های مبتنی بر بلاک چین را بدهند.
• استیبل کوین ها: در حالی که ارزهای رمزپایه بسیار بی ثبات هستند، استیبل کوین ها سعی می کنند ارزش های خود را با گره زدن به ارزهای غیر رمزپایه مانند دلار آمریکا تثبیت کنند.
• توکن های غیرقابل معاوضه (NFT): توکن های غیر قابل معاوضه (NFT) دارایی های دیجیتال را از دارایی های معمول غیر قابل معامله ایجاد می کند، مانند اولین توییت در توییتر.
• وام های فلش: به نوعی از وام های ارز دیجیتال می‌گویند که برای دریافت آن نیازی به ارائه وثیقه و ضمانت نخواهیم داشت و بلافاصله پس از درخواست آن، وام به ما اهدا خواهد شد. این وام‌ها کاربردهای بسیاری دارند اما در اصل برای توسعه دهندگان قراردادهای هوشمند طراحی شده‌ اند.

علاوه بر این برنامه ها ، مفاهیم جدیدی نیز در اطراف امور مالی غیر متمرکز شکل گرفته که در ادامه به آنها اشاره شده است:

• ییلد فارمینگ: تریدر ها و سرمایه گذاران آگاه که مایل به ریسک هستند می توانند از طریق سرمایه گذاری در توکن های مختلف دیفای و شرکت در فرایند ییلد فارمینگ، فرصت های بیشتری برای کسب سود داشته باشند.
• استخراج نقدینگی: استخراج نقدینگی به فرایندی اشاره دارد که در طی آن برنامه های DeFi با اهدای توکن های رایگان ، کاربران را به سیستم عامل خود جذب می کنند.
• قابلیت انعطاف پذیری: برنامه های DeFi منبع باز هستند ، به این معنی که کد آنها برای مشاهده همه افراد عمومی است. به همین ترتیب، از این برنامه ها می توان برای ساخت برنامه های جدید با کد به عنوان بلوک های سازنده استفاده کرد.
• لگوهای پول: با قرار دادن مفهوم “قابلیت انعطاف پذیری” به روش دیگر ، برنامه های DeFi مانند لگو ها هستند. لگو ها بلوک های اسباب بازی می باشند که کودکان برای ساخت ساختمانها ، وسایل نقلیه و غیره با هم ترکیب می کنند. برنامه های DeFi را می توان به طور مشابه مانند “لوگو های پولی” برای ساخت محصولات جدید مالی در کنار هم جمع کرد.

مزایا امور مالی غیر متمرکز

در ادامه به برخی از مهم ترین مزایای رشد و توسعه دیفای و توضیح مختصری درباره هر کدام پرداخته ایم.

✔️ عدم وابستگی به واسطه ها: دنیای مالی سنتی وابسته به نهادهایی مانند بانک (به‌ عنوان واسطه) و دادگاه (به‌ عنوان داور) می باشد. اما در این میان برنامه‌ های دیفای بی نیاز از واسطه یا داوری هستند. در واقع کدِ برنامه‌ نویسی است باعث میشود تا به حل‌ و‌ فصل اختلافات احتمالی بپردازد. همچنین مهم تر از همه این است که کاربران بر دارایی‌ های خود کنترل و نظارت کامل دارند.

✔️ عدم وجود کنترل متمرکز: در برنامه های دیفای کسی قادر به مصادره پول شما نیست، کسی نمی تواند نظارتی بر امور مالی شما داشته باشد یا از معامله شما با دیگران جلوگیری کند. علاوه بر آن، به علت روشن بودن همه چیز، سرقت و هک و کلاهبرداری های احتمالی نیز به ‌حداقل می‌ رسند.

✔️ کاهش هزینه ها: استفاده از دیفای باعث کاهش هزینه‌ ها شده و امکان ایجاد یک سیستم مالی آسیب‌ ناپذیر را فراهم می کند. گرچه می توان گفت که به این سادگی ها نمی توان بانک‌ ها و سازمان‌ های متمرکز را از دنیای مالی حذف کرد ولی می توان انتظار آغاز یک جریان قدرتمند را داشت.

✔️ عدم امکان تغییر و سانسور اطلاعات: به‌ لطف بلاک چین می‌ توان به پیشرفت حوزه امور مالی غیر متمرکز امید داشت. از آنجا که تمامی اطلاعات روی بلاک چین ذخیره شده و بین افرادی که به شبکه متصل هستند پخش می‌ شود دیگر امکان تغییر اطلاعات، سانسور یا از کار افتادن سیستم وجود نخواهد داشت.

✔️ دسترسی آسان: دسترسی آسان تمام افراد به خدمات مالی از دیگر ویژگی های مثبت دیفای است. این فناوری می تواند برای افرادی که نمی‌ توانند از سیستم مالی فعلی استفاده کنند بسیار کارآمد باشد. بنابراین با دیفای همه می‌ توانند با هزینه بسیار پایین از خدمات مالی استفاده کنند.

معایب امور مالی غیر متمرکز

از جمله نکات منفی و چالش هایی که پیش روی دیفای است می توان موارد زیر را نام برد:

✖️ سرعت پایین: در واقع سرعت بلاک چین‌ ها کمی کندتر از رقبای متمرکز می باشد و این روی فعالیت برنامه‌ های غیر متمرکز نیز تاثیر گذار است. به‌ عنوان مثال، اتریوم که عمده‌ ترین میزبان پروژه‌ های دیفای محسوب میشود، در حال حاضر قادر است تا در هر ثانیه 14 تراکنش را انجام دهد. لازم به ذکر است که این مشکل در آینده ای نه چندان دور و به لطف راهکارهای مقیاس‌ پذیری گوناگون و پیشرفت‌ های بالقوه، رفع خواهد شد. همچنین خوب است بدانید که اکنون ده‌ ها پروژه دیفای روی همین بلاک چین‌ های آهسته هم عملکرد بسیار خوبی دارند.

✖️ جبران ناپذیر بودن خطاهای کاربر: از آنجا که دیفای واسطه‌ های مالی را از بین می‌ برد و تمام مسئولیت را به خود کاربران واگذار می‌ کند ممکن است در این بین خطاهایی رخ دهد که تنها خود کاربر مسئول آن خواهد بود. تصور کنید که شما رمز حساب بانکی تان را گم کرده اید، در این حالت این امکان وجود دارد تا به بانک حساب خود مراجعه کرده و رمزتان را بازیابی کنید. اما این وضعیت در مورد بلاک چین‌ های باز صدق نمی کند چرا که مثلا در بلاک چین اتریوم،‌ هویت با یک رشته متنی از حروف و اعداد به نام “کلید خصوصی/Private Key” تعیین می‌ شود که با گم کردن آن، دیگر امکان دسترسی به موجودی کیف پولتان را نخواهید داشت. علاوه بر این، تراکنش‌ های بلاک چین‌ های باز برگشت‌ ناپذیر هستند و به این معنی است که اگر مبلغی را به کیف پول اشتباهی واریز کنید، هیچوقت دستتان به آن مبلغ نخواهد رسید. از این رو می توان گفت که کار کردن با دیفای برای کاربرانِ حواس‌ پرت، نکات منفی و چالش های بسیاری پیش رو خواهد داشت.

✖️ تجربه کاربری سخت: کاربران تازه کار حین استفاده از حوزه دیفای دچار مشکل میشوند چرا که پیچیده است و برنامه‌ های کنونی همچنان رابط کاربری مناسب و خوبی ندارند. برای اینکه کاربران انگیزه لازم را پیدا کنند تا سیستم های متمرکز را رها کنند، در درجه ی اول آسان‌ بودن کار در حوزه دیفای بسیار مهمتر از حریم‌ خصوصی است. 

سرمایه گذاری در دیفای

پیش از هر چیزی درک این نکته مهم است که سرمایه گذاری در DeFi ریسکی است. هر پروژه دیفای دارای یک سطح متفاوت از ریسک و یک سطح متفاوت از پاداش است. اگر تصمیم دارید در هر برنامه و پروژه ای در امور مالی غیر متمرکز سرمایه گذاری کنید، اولین کاری که باید انجام دهید تحقیقات کامل و بررسی است تا مطمئن شوید پروژه مورد نظر شما از امنیت و پشتوانه خوبی برخوردار می باشد.

رشد قابل توجه سرمایه گذاری در دیفای و افزایش توجه ها به صورت گسترده به این پروژه ها به این دلیل است که بدون شک برنامه های DeFi به توسعه در ساختارهای مالی که قبلاً آنها را در دنیای مالی سنتی می شناسیم و از آنها استفاده می کنیم ادامه خواهند داد و انتظار می رود که امور مالی در آینده کاملا غیر متمرکز شود.