ریال دیجیتال چیست و چه اهدافی دارد؟
پس از گذشتن یک دهه از فراگیری و رشد صنعت ارز های دیجیتال و پول های الکترونیکی، دولت های مختلف های مختلف به منظور استفاده از این فناوری جدید و داشتن سهمی از سود های کلان آنها، از روش های مختلف کریپتوکارنسی را سیستم اقتصادی خود جای داده اند. اقتصاد دیجیتال در حال گسترش هر چه بیشتر است و بسیار محتمل است که تا چند سال آتی به طور کلی جای اقتصاد سنتی را بگیرد. پرداخت های الکترونیکی اکنون معمول ترین و رایج ترین شیوه انجام تراکنش های مالی هستند و از این رو سیستم پرداختی و اقتصادی نیز باید در جهت پاسخگویی به این نیاز ها، عملکرد خود را به روز و کارآمد تر کند. پروژه ریال دیجیتال مهمترین گام سیستم اقتصادی ایران برای تحقق این نیاز ها است. البته این پروژه هنور بسیار نوپا است و اکثر افراد از نحوه کارکرد و نیز موراد استفاده آن اطلاع ندارند. در مقاله امروز مطالب جالبی را در مورد ریال دیجیتال، هدف و موارد استفاده آن در اقتصاد را فراهم کرده ایم بنابراین اگر شما هم با این پروژه جدید بانک مرکزی ایران آشنایی ندارید، مطلب زیر را تا انتها دنبال کنید.
ريال دیجیتال چیست؟
در شهریور ماه 1400، عبدالناصر همتی، رئیس سابق بانک مرکزی گفت که این بانک قبلاً «نسخه اولیه» ریال دیجیتال را توسعه داده است. رئیس فعلی بانک مرکزی، علی صالح آبادی، اوایل ماه جاری گفت که بانک مرکزی ایران، زیرساخت ها و قوانین لازم را برای ارز دیجیتال بانک مرکزی یا CBDC دارد.
رمز ریال اساساً یک استیبل کوین با نسبت 1:1 با ریال ایران است به عنوان نسخه دیجیتالی یک اسکناس ریالی معمولی ایرانی کار می کند. با این حال، مانند هر محصول دیجیتالی، استفاده از آن به راحتی توسط مقامات قابل پیگیری است.
📌 بانک مرکزی ایران پیش از این توضیح داده بود که هدف از طراحی ریال کریپتو تبدیل اسکناس به یک موجودیت قابل برنامهریزی است و خاطرنشان کرد که ریال کریپتو یک نسخه دیجیتالی پول ملی کشور خواهد بود.
🔒 این سازمان توضیح داد که یکی از ویژگی های اصلی این ارز دیجیتال بانک مرکزی امنیت بالای آن است و اینکه ریال کریپتو به گونه ای طراحی شده است که ردیابی آن آسان است و حتی در صورت هک شدن داده های گوشی های هوشمند، ریال کریپتو قابل ردیابی است.
ولت ایران اخیراً چارچوب نظارتی جامع و مفصل را برای ارزهای دیجیتال تصویب کرده است. مقامات همچنین مجوز استخراج کریپتو را تحت چارچوب نظارتی جدید از سر گرفتهاند. اوایل ماه جاری، علیرضا پیمان پاک، معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت و رئیس سازمان توسعه تجارت کشور گفت اولین سفارش واردات رسمی با ارز دیجیتال به ارزش 10 میلیون دلار با موفقیت انجام شد. این مقام افزود که تا پایان شهریور ماه سال 1400، استفاده از ارزهای دیجیتال و قراردادهای هوشمند در تجارت خارجی با کشورهای هدف، گسترده خواهد شد.
شایان ذکر است که CBDCها متمایز از ارزهای رمزنگاری شده شناخته شده مانند بیت کوین یا اتریوم هستند، زیرا به جای موسسات خصوصی توسط ایالت ها صادر می شوند. در حالی که ارزهای رمزپایه در سال گذشته بسیار در نوسان بوده اند، ارزش CBDC ها نباید بیشتر از ارز معمولی یک کشور تغییر کند.
ریال دیجیتال چه کاربردی دارد؟
برای اکثر کشورها، هدف اصلی CBDC کارآمدتر کردن تجارت بینالمللی است. برای ایران، این موضوع به دلیل تحریمهای بینالمللی که با آن مواجه است، انعکاش و اهمیت بیشتری پیدا کرده است. بنابراین این پروژه رمز ارز می تواند به مهار نسبی تورم اقتصادی کمک کند.
ریال دیجیتال بر روی پلتفرمی به نام بورنا اجرا خواهد شد که با استفاده از Hyperledger Fabric، پلتفرم بلاک چین منبع باز سازمانی که توسط غول فناوری ایالات متحده IBM ایجاد شده است، توسعه یافته است.
🔰 این یک پلتفرم مجاز فناوری دفتر کل توزیع شده (DLT) است، به این معنی که فقط بانک مرکزی می تواند تصمیم بگیرد که کدام نهادها به آن دسترسی داشته باشند، و همچنین به این معنی است که این ارز دیجیتال مانند بیت کوین و بسیاری از ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز دیگر قابل استخراج نیست.
انتظار میرود کاربران بانکها بتوانند در ازای همان مقدار ریال دیجیتال جدید که در کیف پول تلفن همراهشان ذخیره میشود، ریال خود را ، چه به صورت اسکناس و چه در حسابشان ، به بانکها تحویل دهند.
🔎 همچنین سند رسمی این پروژه اهداف مختلفی را برای راه اندازی ریال دیجیتال تعریفی کرده است که از جمله آنها می توان به پاسخی به نیازمندی پرداختهای آتی در اقتصاد دیجیتال، بهبود کارایی ابزارهای پرداخت نوین، افزایش دسترسپذیری پول بانک مرکزی، مدیریت اثرات کاهش بهکارگیری اسکناس در جامعه، توسعه ابزارهای پرداخت بینالمللی با سایر کشورها، رسیدن به اهداف خاص در حوزه سیاستگذاری پولی و در مواردی مدیریت مخاطرات ناشی از رواج پولهای خصوصی اشاره کرد.
استفاده از ریال دیجیتال چه مزایایی دارد؟
به گفته سعید خوشبخت، یکی از افرادی که برای توسعه ریال دیجیتال تلاش کرده است، این پروژه در ایران بی سابقه است و در آینده سابقه ای برای پروژه های بعدی خواهد داشت.
📌 او همچنین گفت که، اگرچه این پروژه بسیار متمرکز بود، اما به بانکهای بیشتری اجازه میدهد تا در دفتر کل توزیع شده قبلا ذکر شده مشارکت کنند و به طور بالقوه شفافیت بیشتری در پرداخت های مالی را ممکن میسازد.
یکی از عوامل اصلی در جهت تعدیل تاثیر تورم در کشور برای دههها، فقدان انضباط مالی بوده است، که منجر به چاپ بیرویه پول برای کمک به کسری بودجه دائمی شده است.
به گفته نیما امیرشکری، کارشناس بانکداری الکترونیک، نسخه دیجیتالی ارز کشور می تواند یک فرصت اقتصادی یا یک تهدید باشد. او معتقد است اگر این پروژه به درستی اجرا شود، تنها در بخش دیجیتال میتواند به جلوگیری از تورم کمک کند. تورم ناشی از ضرب پول، وام های بدون پشتوانه و پول بدون پشتوانه است، بنابراین اگر پول در گردش را بردارید و همان مقدار را به ریال دیجیتال منتشر کنید، مشروط بر اینکه نتوانید از ریال دیجیتال برای تخصیص وام و اعتبار [که باعث افزایش مقدار ریال دیجیتال در گردش می شود] استفاده کنید، می تواند کمکی در جخت کاهش تورم باشد.
خوشبخت همچنین افزود، اگر برنا، شبکه زیرساختی جدید برای سیستم بانکی کشور بر اساس بلاک چین، به درستی اجرا شود، میتواند فرصتی را برای بانکها و فینتکها ایجاد کند تا به جریانهای درآمدی جدید مبتنی بر کارمزد دسترسی پیدا کنند و به طور بالقوه خدمات محدود فعلی مبتنی بر کارمزد که سال ها برای ارائه دهندگان خدمات مالی ایرانی در تنگنای نقدی مشکل بزرگی محسوب می شد را بازنگری کنند.
🔰 در نهایت، طیف گسترده ای از قراردادهای هوشمند، قراردادهای خود اجرا که می توانند به طور خودکار اجرا شوند، می توانند بر روی این پلتفرم مستقر شوند، چیزی که هنوز در اقتصاد ایران کاربرد گسترده ای پیدا نکرده است.
چالش های احتمالی ريال دیجیتال
بانک مرکزی ایران در پیشنویس سند خود اذعان میکند که حفظ حریم خصوصی در تراکنش های مالی یک چالش بزرگ است، اما همچنین اشاره میکند که ناشناس ماندن تراکنش ها به طور کامل بر احتمال انجام پولشویی میافزاید.
بر حل این مشکل این بیانیه اعلام کرد انتخاب یک نقطه میانی بین این دو قطب ناشناس بودن و یا کاملا شکار بودن اطلاعات کاربران، میتواند یکی از ملاحظات توسعه ریال دیجیتال باشد.
⛔️ به گفته حامد صالحی، محققی که رسانههای متمرکز بر رمزارز و بلاک چین را اداره میکند، بانکداری آنلاین محلی فعلی و سیستمهای مالیاتی و سایر سیستمهای ثبت سوابق آنلاین را دریافت می کند و این حریم خصوصی افراد را مورد تهدید قرار میدهد.
صالحی همچنین معتقد است که ماهیت فراگیر نرم افزارهای مخرب در ایران می تواند به این معنی باشد که از گوشی های هک شده برای حمله به اپلیکیشن ریال دیجیتال استفاده شود.
جمع بندی
پروژه رمز ارز بانک مرکزی هنوز در مراحل بسیار ابتدایی خود است و نیاز به زمان بیشتر برای جلب اعتماد و توجه کاربران دارد. صرف نظر از موضوع حفظ حریم خصوصی که تقریبا مهمترین نقص این پروژه است، ریال دیجیتال می تواند گام مهمی در توسعه اقتصاد ملی به سوی تجارت الکترونیکی باشد.
سند مربوط به ریال دیجیتال نشان میدهد که این ارز دیجیتال برای رقابت با سایر ارزهای دیجیتال ملی در نظر گرفته نشده است بنابراین نمی توان آن را با ارز های دیجیتال دیگر به ویژه استیبل کوین های معروف مانند باینس کوین مقایسه کرد.