قرارداد اختیار (Option Contract) و معاملات آپشن چیست؟

از زمانی که انسان ها با مفاهیم داد و ستد و معامله آشنا شدند، هر روز با پیشرفت جوامع لغات جدید به حوزه تجارت اضافه شد. در ابتدا افراد فقط از طریق ارتباط کلامی برای انجام معامله اقدام می کردند اما با گذشت زمان تلفیق فرهنگ ها و کسب مهارت در این زمینه موجب شد افرادی زیادی در معاملات کلاهبرداری کنند. در همین دوران نوشتن قرارداد رواج پیدا کرد تا به موجب آن میزان شیادی ها کاهش پیدا کند. با این حال هدف هر کسی از ورود به این بازار کسب زود و کاهش میزان ضرر است. در این مقاله قصد داریم شما را با یکی از شیوه های انجام معامله یعنی قرارداد اختیار آشنا کنیم. 

قرارداد اختیار چیست؟

به توافقی که در آن معامله گر میتواند یک دارایی را با قیمت از پیش تعیین شده و یا در یک تاریخ خاص بخرد یا بفروشد قرارداد آپشن یا معامله اختیار می گویند.

این مفهوم تا حدود با قرارداد آتی یا فیوچرز شباهت دارد اما تفاوت مهم آن است که خریدار و یا دارنده قرارداد اختیار موظف نیست که حتما قرارداد را انجام دهد و میتواند آن را لغو نماید.

قراردادهای اختیار در دارایی های مختلف مانند سهام و یا ارزهای دیجیتال قابل تنظیم است. این قرارداد ها از طریق شاخص های اقتصادی به وجود آمده اند و ریسک در خرید و فروش و معامله بر اساس حدس و گمان را به حداقل میرساند.

انواع قرارداد اختیار معامله 

قرارداد های اختیار دو نوع اصلی دارد که هر کدام برای معاملات خاصی کاربرد دارند و به دو دسته اختیار خرید (call) و اختیار فروش (put) تقسیم میشوند که در ادامه توضیحات مختصری درباره هرکدام ارائه شده است.

 قرارداد اختیار خرید

در معامله اختیار خرید (call option) حق خرید (نه الزام) یک دارایی را در قیمت توافقی از پیش تعیین شده می دهد و زمانی که معامله گران انتظار دارند قیمت به صورت صعودی افزایش یابد، قرارداد call خریداری میکنند. 

قرارداد اختیار فروش

در قرارداد اختیار فروش (put option) حق فروش (نه الزام) یک دارایی را در قیمت توافقی یا از پیش تعیین شده می دهد. این قرارداد وقتی خریداری می شود که معامله گران انتظار سقوط قیمت را دارند. 

اگر معامله گران حدس بزنند که قیمت دارایی روند صعودی دارد و قیمت آن افزایش میابد ان را خریداری میکنند و از طرفی اگر اطمینان داشته باشند که قیمت دارایی مورد نظرتان کاهش میابد وارد قرارداد فروش میشوند. 

سرمایه گذاران ممکن است با امید به انکه قیمت ها پایدار می ماند وارد قرارداد شوند و یا ترکیبی از این نوع قرارداد ها را در نظر داشته باشند تا بر خلاف و یا در جهت نوسانات بازار شرط بندی کنند. 

بخش های قرارداد اختیار

🔵 تاریخ انقضا قرارداد (Expiration Date): به تاریخی گفته میشود که قرارداد منقضی میشود و پس از آن معامله گر نمی تواند قرارداد را اجرا کند. 

🔵 اندازه (Size): این مولفه به اندازه دارایی شما اشاره دارد. 

🔵 قیمت معامله (strike price): قیمت توافقی یا قیمت معامله به قیمتی گفته میشود که در ابتدای قرارداد تعیین می شود و طبق آن خرید و فروش انجام میگردد. 

🔵 قیمت قرارداد (Premium): قیمت قرارداد اختیار در واقع همان مبلغی است که سرمایه گذار برای به دست آوردن دارایی باید آن را به فروشنده پرداخت کند. 

اگر قیمتی که معامله گر ان دارایی را خریداری کرده است از قیمت فعلی کمتر باشد میتواند با اضافه کردن وجه تضمین تصمیم به اعمال قرارداد بگیرد تا سود کند، اما اگر قیمت خرید بالاتر از قیمت فعلی باشد قرارداد هیچ استفاده ای ندارد و در چنین شرایطی خریدار تنها مبلغ وجه تضمین را از دست میدهد.

در قرارداد های اختیار فروشندگان در معرض ریسک و خطر بیشتری هستند چرا که خریداران یک معامله قادر به اجرا و یا عدم اجرا یک قرارداد هستند و فروشندگان باید براساس تصمیم خریداران عمل کنند. پس اگر خریدار (call option) تصمیم بگیرد که قراردادش را اجرا کند فروشنده موظف است دارایی مورد نظرش را بفروشد.

قرارداد اختیار آمریکایی و اروپایی

در معاملات آپشن برخی از قرارداد ها به معامله گر این امکان را میدهد که قبل از سر رسیدن تاریخ انقضا آن را اجرا کنند در چنین حالتی قرارداد اختیار آمریکایی انجام میشود. از طرف دیگر در برخی قرارداد های اختیار خریدار تنها در تاریخ معین می تواند دارایی خود را بفروشد که به آن قرارداد اختیار اروپایی می گویند. 

قیمت قرارداد اختیار

قیمت و هزینه وجه تضمین در قرارداد های اختیار فاکتور های مختلفی دارد اما به طو کلی به 4 عنصر وابسته است.

• قیمت اساسی یک دارایی 
• قیمت هدف
• مدت زمان باقیمانده تا تاریخ انقضا
• نوسان بازار

🟠 همانطور که در جدول بالا مشاهده میکنید قیمت اساسی یک دارایی و قیمت هدف آن بر خلاف یکدیگر بر هزینه وجه تضمین اثر میگذارند.  

🟠 نزدیک تر شد به تاریخ انقضا قرارداد موجب می شود هزینه برای خریداران و فروشندگان به طور مشابه کاهش یابد زیرا هر دو احتمال میدهند که اتفاق مورد نظر بیافتند. 

🟠 افزایش نوسانات بازار باعث افزایش وجه تضمین قرارداد اختیار خرید و فروش میشود. 

گریک آپشن (Option Greeks)

آپشن های گریک مقادیر آماری هستند که عوامل موثر بر قیمت قرارداد و همچنین ریسک یک قرار داد اختیار را بر اساس متغیر های بنیادین اندازه گیری میکند. در ادامه قصد داریم شما را با این ابزار ها آشنا کنیم. 

دلتا (Delta)

از ابزار دلتا برای اندازه گیری تاثیر تغییرات قیمت دارایی بر قیمت قرارداد استفاده می شود. به طور مثال زمانی که دلتا عدد 0.6 را نشان داد یعنی اگر قیمت دارایی پایه 1 دلار تغییر کرد قیمت پرداختی 0.6 تغییر خواهد کرد. 

گاما (Gamma)

از ابزار گاما برای اندازه گیری تغییرات دلتا در طول زمان استفاده می شود. یعنی اگر دلتا در طول زمان از 0.6 به 0.45 تغییر پیدا کند، گاما در این معامله اختیار 0.15 خواهد بود. 

تتا (Theta)

تتا نشان دهنده تغییر قیمت وجه تضمین قرارداد اختیار تا نزدیک شدن به تاریخ انقضا آن است و برای اندازه گیری تغییرات قیمت به نسبت کاهش یک روزه تا زمان سر رسید قرارداد بکار میرود.

وگا (Vega)

وگا ابزاری است که تاثیر تغییرات نوسانات یک دارایی را اندازه گیری میکند. معمولا افزایش مقدار وگا نشان دهنده افزایش قیمت در معامله اختیار خرید یا فروش است. 

رو (Rho)

 معامله گران از ابزار رو برای بررسی تغییرات قیمتی مورد انتظار نسبت به نوسانات نرخ بهره استفاده میکنند. اگر نرخ بهره افزایش داشته باشد قیمت اختیار خرید رشد میکند و قیمت اختیار فروش روند کاهشی خواهد داشت. بنابراین مقدار رو برای معامله اختیار خرید مثبت و برای اختیار فروش منفی خواهد بود. 

کاربردهای قرارداد اختیار

قرارداد های اختیار به عنوان ابزار های تامینی به طور گسترده ای در دارایی های پایه مانند بیت کوین، سهام و… مورد استفاده قرار میگیرند. معمولا از این نوع قرارداد ها برای شرط بندی بر قیمت یک دارایی در آینده بهره میبرند. در این بخش قصد داریم به کاربرد های دیگری از معاملات اختیار بپردازیم.

کاهش ریسک (Hedging) 

 خریداران و فروشندگان از قرارداد اختیار می توانند تا حد زیادی به عنوان ابزاری برای پوشش ریسک استفاده کنند. معامله گران در صورتی که برای دارایی خود اختیار فروش خریداری کنند می توانند ریسک معاملات را کاهش دهند و سرمایه خود را مدیریت کنند. در چنین شرایطی اگر ارزش کل دارایی به دلیل نوسانات قیمت، کاهش یابد و یا از بین برود آنها می توانند با اجرای اختیار فروش ضرر خود را کاهش دهند.  

به عنوان مثال تصور کنید 200 سهم از یک سهام 2000 تومانی را خریداری کرده اید و بررسی ها نشان دهنده روند صعودی بازار هستند. با این حال به جهت پوشش ریسک ناشی از سقوط قیمت، تصمیم میگیرید که یک قرارداد اختیار فروش (put) با قیمت توافقی 1700 تومان را امضا کنید. در نتیجه شما تنها 300 تومان به ازای هر سهم به عنوان وجه تضمین پرداختید. حال اگر بازار نزولی شود و قیمت  سهام مورد نظرتان به مبلغ 1000 تومان برسد شما میتوانید قرارداد اختیار فروش را فعال و اجرا کنید و هر سهم را به جای مبلغ 1000 تومان به همان مبلغ 1700 تومان ذکر شده در قرارداد بفروشید. از طرفی اگر بازار صعودی شود نیازی نیست قرارداد را اجرا کنید تنها مبلغ وجه تضمین که 300 تومان بوده و به ازای هر سهم پرداخت کرده اید را از دست خواهید داد. 

معاملات پرریسک (Speculative trading)

قرارداد اختیار به شکل گسترده ای در معاملاتی با ریسک بالا کاربرد دارد. یک معامله گر معتقد است که قیمت یک سهام یا دارایی در حال افزایش است و قرارداد اختیار خرید را امضا میکند. اگر قیمت دارایی از قیمت توافقی بیشتر شود، معامله گر میتواند قرارداد را اجرا کند و با تخفیف آن دارایی را خریداری کند.

در این حالت اگر این قرارداد برای معامله گر سود آور باشد می گوییم معامله اختیار در سود (in-the-money) است.

همچنین هنگامی که قیمت دارایی کمتر و یا بیشتر از قیمت توافقی باشد و این قرارداد به ضرر معامله گر باشد، می گوییم معامله اختیار در ضرر (out-the-money) است.

در حالت سوم ممکن است این قرارداد برای معامله گر نه سود و نه زیان داشته باشد، در آن زمان می گوییم اختیار معامله در نقطه سر به سر (at-the-money) است.

استراتژی های معاملات اختیار

معامله گران در معاملات آپشن از استراتژی های بسیاری می توانند استفاده کنند. به طور کلی این نوع معامله بر اساس 4 مبنای اصلی (دو راهبرد به عنوان حق خرید و دو راهبرد به عنوان حق فروش) به کار میرود. 

همانطور که در بخش های بالا اشاره کردیم در صورتی که معامله گر یک قرارداد خرید و یا فروش را خریداری کند، فروشندگان موظف به اجرای قرارداد اختیار می باشند. 

استراتژی های پایه در قرارداد های اختیار بر اساس ترکیبی از معاملات خرید و یا فروش است. حال قصد داریم به بررسی برخی از مهمترین استراتژی های ترکیبی این نوع قرارداد بپردازیم.

فروش حمایتی (Protective puts)

معامله گران زمانی از این استراتژی استفاده میکنند که خریدار یک قرارداد اختیار فروش باشند و به دلیل اینکه از سرمایه آنها در برابر یک روند نزولی حمایت میکند به عنوان بیمه سبد سهام و یا پوشش ریسک پویا شناخته میشود.

اختیار خرید تحت پوشش (Covered call)

در این استراتژی معامله گر قصد دارد اختیار خرید دارایی که در حال حاضر صاحب آن است را به فروش برساند. اغلب سرمایه گذاران از دارایی یا سهام خود به منظور کسب درآمد اضافی استفاده می کنند. 

اگر قرارداد در این راهبرد اجرا نشود معامله گر علاوه بر حفظ سرمایه، مبلغ قیمت اختیار را هم به دست می آورد. اما اگر قرارداد اختیار به علت افزایش قیمت در بازار اجرا شود،معامله گر موظف است دارایی خود را بفروشد. 

استرادل (Straddle)

گاهی اوقات بازارهایی مانند بازار ارزهای دیجیتال دارای نوسانات شدید است و سرمایه گذار نمیتواند تشخیص دهد که دارایی مورد نظر در کدام جهت حرکت خواهد کرد. معامله گر در چنین شرایطی میتواند یک قرارداد اختیار خرید(call) و فروش(put) را با تاریخ انقضا و قیمت هدف یکسان خریداری کند و در نهایت بازار به هر سمتی حرکت کرد، یکی از قرارداد های اختیار را اجرا کند و به سود مورد نظر برسد.

استرانگل (Strangle) 

این استراتژی تقریبا مشابه استرادل میباشد. با این تفاوت که معامله گر در استراتژی استرانگل قرارداد های اختیار خرید و یا فروش را با تاریخ انقضا یکسان اما قیمت توفقی متفاوت خریداری میکند. علاوه بر آن هر چه قیمت توافقی برای قرارداد اختیار خرید و یا فروش بیشتر باشد معامله از ریسک کمتری برخوردار است. 

مزایا و معایب قرارداد های اختیار

معاملات آپشن پیچیدگی بیشتری نسبت به معاملات سایر ابزارهای مالی دارند و دارای مزایا و معایبی هستند که در این بخش قصد دارم به بررسی آنها بپردازیم.

مزایا

• استفاده از الگو های ترکیبی و استراتژی های معاملاتی
• قابلیت انعطاف پذیری بالا در معاملات پرریسک
• کاهش هزینه های ورود به بازار
• امکان انجام چند معامله به صورت همزمان
• کاهش ریسک معاملات در بازارهای پرنوسان
• دریافت سود مستمر در تمامی روند های بازار

معایب

• دشواری در فهمیدن و محاسبه حق بیمه 
• دارای ریسک بالا به خصوص برای فروشندگان
• پیچیدگی استراتژی آن نسبت به دیگر روش ها
• از سرمایه گذاران و نقدینگی کمتری برخوردار است
• متغیر بودن قیمت اختیار و کاهش ارزش دارایی با نزدیکتر شدن به تاریخ انقضا قرارداد 

مقایسه قرارداد اختیار و قرارداد آتی

قرارداد های اختیار و قرارداد های آتی هر دو از ابزار های کاربردی در بازار های مالی هستند. این دو قرارداد علیرغم شباهت هایی که دارند، از تفاوت های عمده ای در مکانیسم تسویه حساب برخوردار می باشند.

در قرارداد های آتی زمانی که تاریخ انقضا فرا برسد، خریدار و فروشنده موظف به اجرا قرارداد و تبادل دارایی هستند. اما در قرارداد های اختیار فقط با صلاحدید خریدار و یا سرمایه گذاری که دارنده حق اختیار قرارداد است اجرا میشود. در این صورت فروشنده موظف به معامله دارایی می باشد. 

صرافی های معاملات آپشن

برای انجام معاملات اختیار باید به کارگزاری ها و پلتفرم هایی مراجعه کنید که با توجه به نوع دارایی شما این خدمات را پشتیبانی کنند. در ادامه قصد داریم شما را با برخی از صرافی هایی که از معاملات اختیار بیت کوین پشتیبانی میکنند، آشنا کنیم.

صرافی Deribit

این صرافی در ژانویه سال 2020 اعلام کرده است به منظور در امان ماندن از پولشویی قصد دارد فعالیت های خود را از هلند به پاناما انتقال دهد. در نتیجه این پلتفرم فعالیت خود را از فوریه 2020 در پاناما آغاز کرد. 

با توجه به اطلاعات شفافی که تیم توسعه دهنده و فنی این شرکت قابل مشاهده است و در دسترس عموم قرار دارد میتوان دریافت که هیچگونه ابهامی در رابطه با صحت و اعتبار این صرافی وجود ندارد. 

پس از بررسی های متعدد دریافتیم که این وبسایت از امنیت متوسطی برخوردار است و یقینا جای پیشرفت و بهبود یافتن را دارد.

به طور میانگین کارمزد انجام معاملات در صرافی Deribit برای خریداران و فروشندگان 0.25 درصد می باشد که نسبت به سایر صرافی های موجود میانگین کمتری دارد.همچنین یکی از کارمزد های رایج در صرافی ها، کارمزد برداشت از حساب است. همانطور که میدانید کارمزد انتقال بیت کوین در حال حاضر 0.0005 می باشد اما در این صرافی برای انتقال تنها کارمزد ماینر را پرداخت می کنید که معادل 0.00012 می باشد.

صرافی OKEx

پلتفرم OKEx دومین صرافی بزرگ جهان پس از بایننس است که طیف وسیعی از ابزار ها و مکان های انجام معامله را برای سرمایه گذاران به نمایش میگذارد. رابط کاربرای این صرافی برای معامله گران حرفه ای تقریبا به خوبی طراحی شده است اما برای مبتدیان این بازار ممکن است دشوار باشد. در وبسایت صرافی OKEx اطلاعات زیادی در رابطه با ساز و کار امنیت داخلی آن وجود ندارد. همچنین با فعال سازی رمز دو مرحله ای در زمان ایجاد و راه اندازی حساب میتوانید از رویکرد های امنیتی این پلتفرم بهره مند شوید.

نکته: توجه داشته باشید به علت تحریم ها امکان بلوکه شدن پولهای سرمایه گذاران ایرانی وجود دارد. بنابراین قبل از اینکه فعالیت خود را در این صرافی ها آغاز کنید حتما از امکان فعالیت خود مطمئن شوید.

جمع بندی

معاملات اختیار مانند سایر بازارهای مالی از ریسک های زیادی برخوردار است. این نوع قرارداد ها دارای طیف گسترده ای هستند و معامله گران با اجرای راهبردهای پوشش ریسک می توانند سرمایه خود را مدیریت کنند. سرمایه گذاران برای ورود به این بازار باید از درک درستی نسبت به ترکیبات مختلف اختیار خرید و یا اختیار فروش داشته باشند تا بتوانند به طور مستمر از این بازار سود کسب کنند. همچنین سرمایه گذاران با توجه به دانش و مهارت خود میتوانند از طریق تحلیل تکنیکال و تحلیل فاندامنتال برای محدود کردن زیان های احتمالی استفاده کنند. 

آیا تجربه سود و یا زیان از معاملات آپشن را داشته اید؟ تجربیات خود را در بخش دیدگاه ها با ما به اشتراک بگذارید.